Blog

Öz Denetim Becerileri Nasıl Kazanılır?


Dürtülere karşı koyabilme okul öncesi dönem çocukları için oldukça zordur. Yaş büyüdükçe, öz denetim becerisi artar. Öz denetim becerisi, çocukların oyun oynamalarından ödev yapmalarına kadar pek çok alanda başarılı performansların temelini oluşturur. Yapılan araştırmalar, dürtü kontrolünü iyi yapabilen çocukların, ilerleyen yıllarda akademik başarısının da yüksek olduğunu gösteriyor. Öz denetim yapabilen çocuklar, yaşıtlarına göre daha az öfkelenir, daha az kaygılanır ve daha rahat empati yaparlar.

Peki bu beceriyi edinebilmeleri için neler yapılabilir;

1. İstekleri Ertelemek

Çocukların dürtülerini ertelemeyi öğrenmesi için bir ortam yaratmak, öncelikle çocuğun isteklerini anında gerçekleştirmemek, beklemeyi öğrenmesini sağlamakla başlar. Örneğin dondurma isteyen çocuğa yeter ki ağlamasın, üzülmesin diye hemen istediği şeyi vermek yerine “İşlerimi bitirmem için 15 dakika daha bekleyebilirsen sana dondurma hazırlayabilirim” gibi net bir zaman limitli bir cevap doğrultusunda çocuklar kendilerini denetleme becerilerini geliştirebilirler.

2. Rol Model Olmak

  • Çocukların ilk ve en güçlü rol-modelleri ebeveynleridir. Bu nedenle, özdenetimi çocukların öğrenebilmesi için ilk önce ebeveynlerin kendi davranışları ile onlara örnek olması gerekmektedir.
  • Bu kurabiyeyi yemeyi çok istiyorum fakat yemekten sonraya kadar bekleyeceğim.
  • Bu ayakkabıları çok beğendim ancak onlara gerçekten ihtiyacım yok. Onları satın almayacağım.
  • Bu yol çok uzun ve biz çok uzun zamandır bekliyoruz. Sabırlı olmam gerek.
  • Böyle cümleler kullanarak çocuklarınıza örnek olabilirsiniz. Unutmayın, çocuklar gözlemleyerek öğreniyorlar.

3. Sorumluluk Vermek

Çocuğunuza yaşına uygun sorumluluklar vermeniz, aldığı ya da alamadığı tüm sorumlulukların sonuçları ile yüzleşmesine alan tanımanız gerekir. Çocuğunuzun yerine her şeyi yapmanız onun öz denetim becerisi kazanabilmesinin önündeki en büyük engeldir.

4. Sınır ve Kural Koymak

  • Çocuğunuza net ve anlaşılır kurallar koymanız gerekir. Kurallar çocuğun yaşına ve ihtiyaçlarına uygun bir şekilde belirlenmeli, çocuğun istekleri doğrultusunda değiştirilmemelidir.
  • Erken dönemden itibaren çocuğa sınırlar anlatılmalıdır. Çocuklar çoğu zaman sınırları istemezler, karşı dururlar ancak aynı zamanda da sınırlara ihtiyaç duyarlar ve kendilerini daha güvende hissederler.

5. Nitelikli Zaman

Ebeveyn olarak çocuğunuzla birlikte nitelikli vakit geçirmek, kurallı, sıralı oyunlar oynamak onun sınırları kavraması, beklemeyi öğrenmesi ve öz denetimini geliştirmesi açısından faydalı olacaktır.

CEREN ŞENEL

Uzman Klinik Psikolog