Büyümesine rağmen bazı harfleri söyleyemeyerek bebek gibi konuşma, çocuğun sosyal ve akademik gelişimini etkiliyor. Çocuğun 5-6 yaşlarına kadar hemen hemen bütün konuşma seslerini öğrendiğine dikkat çeken uzmanlar, yaşın ilerlemesiyle birlikte bazı sesleri çıkaramamanın önemli bir işaret olduğunu belirtiyor.
Çocukların konuşma seslerini öğrenme sürecin bebeklik döneminde başlar ve bu dönemden itibaren gelişimin dikkatle takip edilmesi gerekmektedir. Öncelikle ses bilgisi, dil gelişimi sürecinin en başından bebeğin sese yanıt vermesi, gelen sesleri model alması ve kendi kişisel seslemelerini gerçekleştirmesi ile başlar.
Okul öncesi dönemde tüm konuşma sesleri öğreniliyor
Bebeklik döneminde çıkarılan bu ünlü sesler ağlama, bağırma, neşe durumlarını yansıtmak için kullanılan seslemelerdir. Ünlü seslere, daha sonra /b, k/ gibi sesler eklenir. /b/ sesinde iki dudağın kapanması gibi seslerin davranışları, kullanımları çocuklar tarafından zamanla örtük olarak öğrenilir. Tipik gelişen çocuklar, 5 – 6 yaşlarında hemen hemen bütün konuşma seslerini öğrenmiş olurlar. Seslerin öğrenilmesi ve söylenebilmesi tabi ki katı bir sıraya bağlı değildir.
Çocuğa basit gelen, kolay çıkartabildiğinden başlayarak gelişim seyreder. Başlangıçta, b, p dudak seslerini daha kolay ayırt ederken k, g, t, d gibi sesleri ayırt edemeyebilir. Çocuk anadilinde olan, duyduğu ve ayırt ettiği sesleri öncelikli olarak kullanmaya başlar. Henüz edinmemiş olduğu sesler ise, çıkartılan seslerle yer değiştirir. Çocuk, k sesini çıkartamıyorsa kapı yerine tapı diyebilir, kapı örneğinde olduğu gibi sözcük başı pozisyonda k sesini çıkartamıyorken sözcük sonu pozisyonda aynı sesi kaşık yerine taşık şeklinde çıkardığı da görülebilir. Sesbilgisel gelişim, k sesi gibi sesbirimler, ‘bak’ gibi sesbirimlerden oluşan heceler sesbirimlerin dizilişine özgü kurallarla birlikte vurgu tonlamaların edinilmesini de içerir.
5 yaşından büyükse ve harfleri söyleyemiyorsa dikkat
Çocuk 5-6 yaşlarıa kadar hemen hemen bütün konuşma seslerini öğrenebilir bu yüzden 5 yaşından büyük çocukların bazı sesleri çıkaramamaları önemli bir işarettir. Bu durum ebeveynleri de tedirgin ediyor. Ebeveynler, ‘Çocuğum hala bebek gibi konuşuyor’, ‘Çocuğun bazı harfleri söyleyemiyor’ veya ‘çocuğum peltek konuşuyor’ şeklinde çocuklarının konuşmasına yönelik endişe yaşayabiliyor. İşte bu şikayetler, sesbilgisel gelişim ile açıklanabilir. Çocuğun konuşmasına yönelik endişeler varsa bir uzmana başvurulması erken müdahalede büyük önem taşımaktadır.
Bebeksi konuşma bazı ebeveynler tarafından sevimli kabul edilerek pekiştirilebiliyor. Bu durum konuşma sesini öğrenen bir çocuk için uygun davranış değildir. Çocuk erken dönemde konuşmasının kabul edilmesinden bir rahatsızlık duymasa da ilerleyen dönemlerde ben neden söyleyemiyorum şeklinde konuşmasından sitem edebilir. Örneğin sıklıkla r sesini çıkaramamaktan dolayı her yaştan kişi kliniğe başvurmaktadır. Birey arıya ‘ben buna ayı demek istiyorum artık’ şeklinde ifadeler kullanabiliyor. Konuşmasına karşı biraz daha hassas olan kişiler, ilerleyen dönemlerde arkadaşlarıyla konuşurken o sesin olduğu kelimeleri kullanmaktan kaçınabilir ya da sınıfta okuma yapmak istemeyebilir.
Konuşma okul başarısını olumsuz etkiliyor
Uzun ve karmaşık cümle yapılarını kullanan çocuklarda, çıkartılamayan seslerin olması konuşma anlaşılırlığını epey düşürecektir. Aynı zamanda çıkarılamayan seslerin fazla olması okul çağı dönemde okuma ve yazma becerilerini olumsuz etkileyecektir. Bahsedilen bu nedenlerden dolayı çocuğun sesbilgisel farkındalığı ve seslerin çıkartılmasına engel olan anatomik yapılar uzman bir dil konuşma terapisti tarafından değerlendirilmelidir. Gerekli görüldüğünde terapiye başlanmalıdır.